Arteaeta kultura
. Bilatu erantzunak
testuan.
.. Noizindartuzenberriro
kultura?
.. Zein dira hizkuntza
erromanikoak?
.. Zein estilo artistiko garatu
zen urte horietan?
Salamancako Unibertsitatea XIII. mendearen
erdialdean fundatu zuten.
Gasteizko Katedral Zaharra gotikoa da.
186 . GUREHISTORIA
1. XIII. mendetik aurrera, kultura indartu egin zen berriro.
XIII. mendean, ekonomiaren eta gizartearen egoera berriaren
ondorioz, kultura ere aldatu egin zen. Zientzia, kultura eta
arteekiko interesa piztu zen berriz. Hala ere, biztanle gehienek
ez zekiten ez irakurtzen, ezta idazten ere.
Burgesek eta errege batzuek, GaztelakoAlfontso x.ak eta
Aragoiko Alfontso v.ak, adibidez, arteak eta zientziak bultzatu
zituzten. Pixkanaka, kultura monasterioetakoesparru
erlijiosotik irten eta hirietako bizimoduan sartu zen.
Zenbait hiritan, Toledo, Murtzia edo Sevillan, esaterako,
jakitun musulman, judu eta kristauek Antzinaroko tratatuak
kopiatu eta itzultzen zituzten.
2. Hizkuntzaerromanikokoliteratura garatu,
unibertsitateaksortu eta inprentaerabathedatuzen.
Garai hartan, literatura hizkuntza erromanikoetan garatzen
hasi zen, hau da, gaztelaniaz, galegoz eta katalanez.
Hiri batzuetan, Salamancan edo Palentzian, adibidez,
unibertsitateak sortu zituzten gazteak presta zitezen.
Unibertsitateak fakultatetan antolaturik zeuden, eta fakultate
horietan zientzia bereko irakasleak eta ikasleak biltzen ziren.
Zientziak lau ziren: teologia, medikuntza, zuzenbidea eta
arteak. Azken horren barruan era askotako gaiak sartzen ziren,
hala nola, aritmetika, astronomia, gramatika eta musika.
Zientzia eta gai horiek guztiak latinez irakasten ziren.
Erdi Aroaren amaieran, 1465. urtean, oso gertakari
garrantzitsua jazo zen: Gutenberg alemanak inprenta asmatu
zuen. Inprentari esker, ale gehiago egin ziren liburu
bakoitzetik. 1472. urtean lehenengo liburua inprimatu zen
Penintsulan.
3. Beste estilo artistiko bat garatu zen: gotikoa.
Besteestilo artistiko bat sortu eta Europa osoan hedatu zen:
gotikoa. Estilo horretan elizak, monasterioak, jauregiak eta,
batik bat, hirietako katedralak egin ziren.
Katedralen artean hauek azpimarratuko ditugu: Lean,Burgos,
Toledo, Bartzelona eta Palmakoa. Euskadin Gasteizkaeta
Bilboko katedralak eraiki zituzten.
Gotikoa eskulturan eta pinturan ere hedatu zen. Urte haietan
irudi erlijiosoak zituzten erretaula ugari egin ziren elizetarakoeta
katedraletarako.
:11
HISTORIARENTXOKOA
Pertsonaospetsuak
GaztelakoAlfontsoX.aerregeari
Jakitunadeitu liDien, arteak eta
zientziakizugarribultzatu
zituelako.
AlfontsoX.akzenbait gaitako
ikasketakantolatuzituen bere
erresumakohiru kultur guneetan:
Toledon,Sevillaneta Murtzian.
Liburuakere idatzizituen
gaztelaniazeta galegoz,eta
musikanere interes handia izan
zuen.
AlfontsoX.a 1221etik 1284ra bizi izanzen.
LopeGarciade Salazar
Bizkaiko familia nagusietako
baten kidea izan zen. Semeek
Muñatones gazteluan
giltzapean sartu zuten aita.
Gatibualdian Bienandanzas e
fortunas idatzi zuen, nobleen
arteko borrokak kontatzen
dituen lana.
LopeGarciade Salazar1399tik
1475era bizi izanzen.
~ HITZ EGIN DEZAGUN . Oinezkoentzakokaleak
Euskadin, hiri batzuetako alde zaharrak Erdi Arokoak dira.
Kaleak estu-estuak izaten dira. Etxeak, berriz, zaharrak eta ez
oso garaiak. Sarritan, kale horiek oinezkoentzat izaten dira,
eta merkataritza gune modernoak egin dira bertan.
. Zer iruditzen zaizu kale horiek oinezkoentzat izatea eta
bertan dendak zabaltzea?
<
1m
~ ARIKETAK
1. Erantzun.
tUl Zer esan nahi du XIII. mendetik
aurrera kultura indartu egin lela
berriro ere?
. Zein estilo artistiko hedatu zen
Europan Erdi Aroko azken
mendeetan?
. Asmakizun garrantzitsu bati
esker liburuen ale gehiago
egin ziren. Zein asmakizunez
ari gara?
2. Bilatu hitz hauen esanahiaeta
kopiatu koadernoan.
gotikoa
unibertsitatea
3. [ID]Idatzi ErdiAroko
unibertsitateeiburuzkolaburpena.
Gai hauek azaldu behar dituzu:
a) Antolaketa.
b) Irakasgaiak.
e) Erabiltzen zen hizkuntza.
4. Pentsatueta azaldu.
Inprenta asmatu aurretik, zergatik
behar izatenzen horrenbeste
denbora liburuak egiteko?
187
- -
